Kiedy szesnastoletni Alfred Rosenberg zostaje wezwany do gabinetu dyrektora za antysemickie uwagi, które wygłosił podczas szkolnego przemówienia, za karę zmuszony jest zapamiętać fragmenty o Spinozie z autobiografii niemieckiego poety Goethego. Rosenberg ze zdumieniem odkrywa, że Goethe, jego idol, był wielkim wielbicielem żydowskiego filozofa z XVII wieku Barucha Spinozy.
Rosenberg zgłębia życie Spinozy: człowieka, który z powodu swoich nieortodoksyjnych poglądów religijnych został ekskomunikowany z amsterdamskiej społeczności żydowskiej w wieku dwudziestu czterech lat, i wygnany z jedynego świata, jaki kiedykolwiek znał. Choć jego życie było krótkie, nacechowane ubóstwem i izolacją, to tworzył dzieła, które zmieniły bieg historii.
Z biegiem lat Rosenberg pnie się po szczeblach kariery, by stać się zdeklarowanym ideologiem nazistowskim, wiernym sługą Hitlera i głównym autorem polityki rasowej III Rzeszy. Mimo to jego obsesja na punkcie Spinozy trwa.
Irvin D. Yalom, wykorzystując swoje umiejętności psychiatry, bada sposób myślenia dwóch mężczyzn, których dzieli 300 lat: Spinozy, świętego świeckiego filozofa, oraz Rosenberga, bezbożnego masowego mordercy.
Czytając notki o książkach Yalom'a, trudno wywnioskować czego można się spodziewać. W jaki sposób autor poprowadzi powieść? Co chce czytelnikowi przekazać? To duża niewiadoma i podczas tej lektury. Mamy tu dwa wątki, dzieli je 300 lat, a jedno jest ściśle z drugim związane. W bardzo dużym skrócie; Rok 1656. Amsterdam. Środowisko żydowskie. Interpretacja Pisma Świętego głoszona przez Barucha Spinozę prowadzi do jego wykluczenia z gminy żydowskiej. Baruch zapisze się w historii jako jeden z czołowych przedstawicieli XVII-wiecznego racjonalizmu. Rok 1910. Estonia. Młody Alfred Rosenberg czeka przed gabinetem dyrektora szkoły na karę, która zostanie mu wymierzona za antysemickie wystąpienie. W ten sposób odkryje nauki świeckiego filozofa Spinozy. 20 lat później "Mity XX wieku" Rosenberga sprzedane zostaną w milionach egzemplarzy, on sam stworzy podstawy partii nazistowskiej i stanie się wiernym sługą Hitlera. Yalom w powieści, wykorzystując rozległą wiedzę i doświadczenie w psychiatrii, bada sposób myślenia tych dwóch mężczyzn. Przyznam, że studium psychologiczne Hitlera, stanowiące nierozerwalny element całej tej historii, jest mistrzowskie. Bez wątpienia to bardzo rzeczowa "debata o prawdzie duchowej". Z jednej strony dostajemy historię judaizmu w pigułce, z drugiej historię rozkwitu ideologii nazistowskiej. Przy okazji stanowi ważny głos w dyskusji, czy można być terapeutą kogoś, kto czyni zło? Przyznam, że często się nad tym zastanawiam w kontekście wykonywanej pracy. Myślę, że nie jestem wystarczająco mądra aby uchwycić wszystkie niuanse podjęte w tej powieści. Myślę, że dużej wiedzy stricte filozoficznej wymaga wyłapanie wszystkich kwestii. Mimo wszystko miałam ogromną przyjemności z tego czytania, wiele w niej mądrych spostrzeżeń, z mnóstwem teorii się utożsamiam. Zdradzę wam, że Yalom uzależnia.
